Ο τύραννος Θεαγένης

Το υδραγωγείο, που εντοπίστηκε στη σημερινή τοποθεσία Ορκός (αρχαία εποχή Ρους). Αποτελείται από υδρομαστευτικές σήραγγες που συνέλεγαν και μετέφεραν το νερό στην πόλη, με τη βοήθεια της φυσικής κλίσης. Κάθετα φρέατα υπάρχουν κατανεμημένα στην επιφάνεια του εδάφους που χρησίμευσαν αρχικά στον προσανατολισμό, αερισμό και απομάκρυνση των επιχώσεων κατά τη διάνοιξη των υπόγειων σηράγγων και στη συνέχεια στη συντήρηση και τον εξαερισμό του υδραγωγείου. Το νερό από το υδραγωγείο οδηγούνταν με λιθόκτιστο αγωγό στην κεντρική κρήνη της πόλης που κτίστηκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και είναι γνωστή ως Κρήνη του Θεαγένους.

Η κρήνη που αντικατέστησε πιθανόν, μια παλαιότερη που φτιάχθηκε επί της τυραννίας του Θεαγένη.

Η εξουσία των Αισυμνητών, που κυβερνούσαν το κράτος των Μεγάρων από τα τέλη περίπου του 9^ου αιώνα π.Χ., σιγά-σιγά μετέτρεψαν το πολίτευμα σε ολιγαρχικό, αριστοκρατικό. Δηλαδή, στο πολιτικό καθεστώς εκείνο που μεγάλο μέρος του λαού ζούσε σε απόλυτη ένδεια. Επίσης οι τακτικοί ανταγωνισμοί των ευγενικών γενών καθώς και η αυταρχική εξουσία τους απέναντι στον Μεγαρικό λαό, οδήγησαν στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. στην κατάλυση της αριστοκρατίας του γένους και ιδιαίτερα του πλούτου.  Αιτία φυσικά ήταν ο αποκλεισμός του απλού λαού από το σύνολο των αποφάσεων που τον αφορούσαν άμεσα και η επιβολή πολλών άδικων και καταπιεστικών ‘’άγραφων’’ αβάσταχτων νόμων πάνω του, τους οποίους ερμήνευε κατά το δοκούν η αριστοκρατία. Έτσι, έφερε τον λαό σε ρήξη με το ισχύον καθεστώς, του οποίου επιζήτησε με αναταραχές και βίαιες εξεγέρσεις τη θεμελιακή αλλαγή.

Ο Θεαγένης πιθανόν να ήταν από αριστοκρατικό γένος, είτε να κατείχε αξίωμα στο προηγούμενο, των Αισυμνητών καθεστώς, και καταγόταν από την Μεγαρική πολίχνη Νισαία.  

Όταν κατά το 640 π.Χ. ο λαός ξεσηκώθηκε και έσφαξε τα ζώα των ευγενών και τους εκδίωξε από την εξουσία της πόλις - κράτους, φαίνεται πως ο Θεαγένης εκμεταλλεύτηκε τη λαϊκή δυσαρέσκεια που πραγματοποίησε αυτήν την βίαιη ανατροπή και ‘’εγκαταστάθηκε’’ ηγεμόνας των Μεγάρων.

Ο Θεαγένης βέβαια κατέλαβε την εξουσία με ένα πονηρό επινόημα. Όπου κατά τη διάρκεια της Συνέλευσης του δήμου υποστήριξε ότι η ζωή του διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο από τους ευγενείς. Ώστε με αυτό το επιχείρημα απέσπασε από την Εκκλησία του Δήμου την άδεια να συγκροτήσει το προσωπικό του ένοπλο σώμα, το οποίο αποτελείτο από αρκετούς ελαφρά οπλισμένους άνδρες. Και με τούτη την ένοπλη δύναμη, ο Θεαγένης κατόρθωσε το 635 π.Χ. να γίνει κύριος της πόλης –κράτους και ενός λαοκρατικού πολιτεύματος. 

Η διαπάλη όμως των λαοκρατών οδήγησε αρκετές φορές στον κίνδυνο της κατάλυσης του αυτού ‘’Δημοκρατικού’’ πολιτεύματος, ώστε πολύ γρήγορα επέφερε τη μετατροπή του σε τυραννία. Έτσι, η αντικατάστασή της αριστοκρατίας από την λαοκρατία εξελίχθηκε σε τυραννία. Όπου γύρω στα 620 π.Χ. οι Μεγαρείς επανέφεραν την ολιγαρχία με τους ευγενείς για μία δεκαετία. Μα γύρω στο 610 π.Χ. έγινε άλλο ένα, βιαιότερο κίνηματου του λαού κατά των αριστοκρατών. Σύμφωνα με την ελεγεία του Μεγαρέα ποιητή και ευγενή Θέογνι, ο οποίος κατέφυγε κυνηγημένος στη Θήβα. Κατά τη δεύτερη αυτή επικράτηση της τυραννίας, οι αριστοκρατικοί υπέστηκαν μεγάλη πανωλεθρία. Και επανέρχεται πάλι στην εξουσία ο Θεαγένης όπου το 580 π.Χ. μετά από ισχυρή σύγκρουση με τους ευγενείς, η παράταξη του ηττήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε. 

Ο Θεαγένης υπήρξε ο πιο μακροβιότερος ‘’άρχοντας’’ των Μεγάρων, με δύο θητείες τυραννίας που διήρκησαν συνολικά σαράντα πέντε χρόνια.

Οι τύραννοι όμως σε αρκετές περιπτώσεις ήταν έξοχοι ηγεμόνες, άλλωστε αυτοί ήταν που για πρώτη φορά επεδίωξαν την ισότητα πλούσιων - φτωχών και παράλληλα ανύψωσαν τον πολιτισμό. Για να παραμείνουν στην εξουσία κολάκευαν με διάφορες παροχές και έργα το λαό. Ένα από τα θαυμάσια έργα που αναφέρετε ότι έκανε ο τύραννος Θεαγένης στα Μέγαρα είναι η υδροδότηση. Έφερε το νερό από τη κώμη Ρους και την κρήνη των Συθνίδων με ένα θαυμαστό υδρευτικό υπόγειο σύστημα (υδραγωγείο), σε μεγαλοπρεπέστατη κρήνη που κατασκεύασε ανάμεσα στις δύο Ακροπόλεις. Οι τελευταίες όμως, αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν πως η κρήνη που υπάρχει σήμερα και συγκαταλέγετε στα σπουδαία αρχαιολογικά εκθέματα της πόλης δεν είναι έργο της τυραννίας του Θεαγένη αλλά πιθανολογείτε, πως κτίστηκε ένα αιώνα αργότερα  επάνω στην κρήνη που είχε φτιάξει ο Μεγαρέας τύραννος.     

Πηγές:

Stewart Irvin Oost.’’The Megara of Theagenes and Theognis’’. University of Chicago Classical Philology 1973

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=852